ولتر، فیلسوف و نویسنده فرانسوی می‌گوید: «برگ‌های کتاب به منزله بال هایی هستند که روح ما را به عالم نور و روشنایی پرواز می‌دهند».

و ویکتور هوگو، نویسنده مشهور فرانسوی نیز در این باره می‌گوید: «خوشبخت کسی است که به یکی از این دو چیز دسترسی دارد، یا کتاب‌های خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند.» اسلام نیز به کتاب بی توجه نبوده است چنانچه در روایات معصومین (ع) می بینیم که به کرات امت اسلامی به سوی مطالعه و دانش اندوزی فراخوانده شده اند. همانگونه که حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «کسی که با کتاب آرامش می‌یابد هرگز آسایش از او سلب نمی‌شود». از این حدیث شریف اینگونه استنباط می‌شود که گاهی خواندن کتاب در حکم رفیق و همدلی مناسب به منظور رسیدن روح و روان به آرامش است.
حال چه شده که این «یار مهربانِ دانا و خوش زبان»، به دست فراموشی سپرده شده است؟!
در راستای هفته کتاب و کتابخوانی سری به چند کتاب فروشی شهر زدیم تا از نزدیک با مشکلات و وضعیت کتابسراهای شهر بیشتر آشنا شویم.
-- کاهش تقاضا برای خرید کتاب بحرانی جدی
بررسی آمار کتاب‎های منتشر شده در طول چند دهه گذشته نشان می ‌دهد که استقبال از «یار مهربان» هر روز کمتر از روز گذشته بوده و شمارگان کتاب با یک ضریب تصاعدی کاهش یافته است و این بحران برای کشوری مثل ایران که مهد تمدن و فرهنگ است شایسته نیست. شهر ما نیز از این گزند در امان نبوده و ویروس کم توجهی به کتاب به ما نیز سرایت کرده است. جبل عاملی مسوول کتابسرای فروغ که یکی از با سابقه ترین کتابفروشی های شهر است می گوید:« تقاضا برای خرید کتاب کاهش چشمگیری داشته است. ما برای جذب مشتری حتی کتاب ها را به صورت نمایشگاهی چیده ایم اما تغییر چندانی در میزان فروش نداشته ایم.» خلیلی مسوول کتابفروشی معراج نیز در اینباره گفت:« با توجه به حجم، کیفیت و تنوعی که کتاب های کتابفروشی ما دارد میزان فروشمان خیلی پایین است.»
-- کتاب، کالای لوکس یا کالای مورد نیاز؟!
یکی از دلایل کاهش فروش، افزایش قیمت کتابهاست و کسی که ماهانه یک میلیون تومان حقوق می گیرد با در نظر گرفتن اجاره بها و هزینه قبوض و هزینه خوراک و ... وقتی برای خرید کتاب می آید و قیمت آن را می بیند ترجیح می دهد به جای کتاب یک کیلو برنج بخرد تا کتاب. بالا رفتن ناگهانی قیمت کاغذ، آن را به یک کالای لوکس تبدیل کرده و وقتی حوزه حساسی مانند فرهنگ درگیر یک کالای لوکس شود، شرایط خیلی بدی بر آن حاکم خواهد شد. با این شرایط فرهنگ مردم روز به روز پایین تر می آید. جبل عاملی می گوید:« یکی از دلایل اصلی کاهش تقاضا قیمت بالای کتاب هاست اما با این وجود در خمینی شهر نسبت به اصفهان کمتر کتاب خوانده می شود.»
--از مالیات معافیم ولی مالیات می‌دهیم!
حدود ۱۰ سال پیش قانونی به تصویب رسید که براساس آن ناشرین و کتابفروشان از پرداخت مالیات معاف شدند، اما از هر کدام از کتابفروش‌ها و ناشرین که بپرسید می‌گویند مالیات می‌دهند و اصلا مشخص نیست که پس این قانون چرا تصویب شد!
مسوول کتابسرای فروغ می گوید:« کتاب فروش نباید مالیات بدهد به دلیل نقشی که در فرهنگ سازی دارد؛ اصولا کتاب فروشی کار سود آوری نیست، چون هزینه‌های فروش کتاب به مراتب بیشتر از درآمد آن است ولی ما هر چند درصدی کمتر از مشاغل دیگر اما مجبور به پرداخت مالیات هستیم.» مسوول کتابسرای معراج نیز می گوید:« هزینه ها و مالیات آب و برق و گاز و دیگر عوارض ما کتاب فروشی‌ها با هیچ یک از صنوف دیگر فرقی ندارد و همه تجاری حساب می‌شود یعنی من که کتاب می‌فروشم با کسی که مبل فروشی یا نمایشگاه اتومبیل دارد یکسان پول می‌دهیم؛ اما درآمدهای ما و آنها قابل مقایسه نیست.»
--کتاب درسی و کمک درسی پر فروش‌ترین کتاب‌ها
اگرچه پاسخ به پرسش پرفروش‌ترین کتاب‌ها در میان کتابفروشان متنوع است اما قریب به اتفاق آن‌ها پرفروش‌ترین کتاب‌ها در حال حاضر را کتاب‌های درسی و کمک درسی می‌دانند. اگرچه بنابه مناسبت‌های مختلف ممکن است تغییری در روند فروش کتاب‌ها رخ دهد، اما در حال حاضر با وجود شرایط حاکم بر بازار این کتاب‌ها همچنان بیشترین میزان فروش را به خود اختصاص می‌دهند. جبل عاملی در این مورد می گوید:« وضعیت فروش کتاب ما بیشتر به صورت فصلی و در مهر ماه و کتاب های پرفروش ما کتاب های کمک درسی می باشد. به جز کتب درسی تقاضا در حوزه کتب ادبیات، رمان و روانشناسی نسبت به دیگر حوزه ها بالاتر است. پرفروش ترین کتاب امسال هم رمان " رویای نیمه شب" نوشته مظفر سالاری بود که امسال در کل استان کتاب پرفروشی بود.»
خلیلی نیز در اینباره گفت:« بعد از کتب کمک درسی که متقاضیان زیادی دارد کتب مذهبی فروش بیشتری نسبت به دیگر کتاب ها دارند.»
--سیستم سنتی کتابفروشی ها
با ورود اینترنت و فضاهای مجازی به کشور به تدریج فرهنگ جامعه دچار تغییرات گسترده ای شده است. یکی از مهمترین تغییراتی که در زندگی مردم اتفاق افتاده است، تغییر در سبک و میزان مطالعه آنها است. در حال حاضر کاربران فضای مجازی زمان زیادی را برای استفاده از فضای مجازی و مرور مطالب در این صفحات اختصاص می دهند. آیا با این اوضاع کتاب می تواند با سیستم سنتی خود برای فروش با فضای مجازی برای حفظ مخاطبان خود رقابت کند؟ به نظر می رسد کتابفرشی ها، مسوولین فرهنگی و فعالان حوزه نشر و کتاب باید بیشتر در اینباره بیاندیشند و تدابیر بهتری را در امر ترویج فرهنگ مطالعه و فروش کتاب اتخاذ نمایند. امروزه بسیاری از مشاغل از طریق سایت های اینترنتی یا کانال های تلگرامی محصولات خود را معرفی و بازاریابی می کنند. اگر کتاب فروشی های شهر نیز از این فضاها برای معرفی کتب خود استفاده کنند شاید در میزان تقاضا برای خرید کتاب در شهر افزوده شود.
برگزاری مسابقات کتابخوانی، برگزاری نمایشگاه ها، نصب بنرها در سطح شهر نیز می تواند به نوعی فرهنگ سازی نموده و توجه مردم را به این مهم جلب کند.
-- نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی در مدارس
بخش اصلی ترویج فرهنگ کتابخوانی باید از دوران دبستان و راهنمایی و دبیرستان در وجود افراد نهادینه شود.
نظام آموزشی ما به صورتی است که به جای چشاندن لذت مطالعه به دانش آموزان، انزجار از کتاب را در اکثر قریب به اتفاق آنان ایجاد می کند. در واقع، زمانی که کتابهای درسی ابزار شکنجه دانش آموزان می شوند، طبیعی است که دوری و انزجار از کتاب در آنان نهادینه شود. معلمان باید توجه کنند که پافشاری زیاد بر کتاب، به عنوان ابزاری برای یادگیری و برقرار کردن نسبت میان سرزنش دانش آموزان و کتاب درسی و اصرار بر یادگیری هر آنچه در کتاب ذکر شده، به انزجار از کتاب تبدیل می شود. چرا بچه ها باید پس از اتمام امتحانات احساس کنند که از شر کتاب ها راحت شده اند؟!
باید رابطه معلم و دانش آموز با محوریت کتاب و فضای نمره گرایی در مدارس اصلاح شود. در واقع، نمره دادن در مدارس نباید بر مبنای حفظ کردن متن کتاب درسی باشد، بلکه باید با تکیه بر تحقیق درباره موضوعی خاص شکل بگیرد.
خلیلی مسوول کتابسرای معراج می گوید: « دانش آموزان شاخه های تری هستند که معلمان آنها را شکل می دهند. آن ها بسیار تحت تاثیر معلمان اند و اگر معلم کتابی را به دانش آموز معرفی کند، دانش آموز سراغ آن کتاب می آید اما متاسفانه معلمان تنها کتاب های کمک درسی را به دانش آموزان پیشنهاد می کنند و این باعث می شود که نسل آینده با کتاب و کتابخوانی بیگانه باشد.»