خميني­ شهر شهري كهن است با قدمت چند هزار ساله، در گذر از اين ديار بناهاي تاريخي، گردشگري و مناظر زيباي طبيعت، چشم هر بيننده­ اي را خيره مي ­سازد.

خانه سرتيپ سدهي، خانه مجیر، کوه آتشگاه، مسجد ملاحیدر، امام­زاده سید نجم­ الدین، امام­زاده سید محمد، مسجد آعلی اکبر گاردر، برج­های کبوتر خانه، چشم­اندازهای طبیعی، مسجد جامع خوزان، مسجد جامع فروشان، خانه­های قدیمی مربوط به عصر قاجار، مساجد، امامزاده­ها، چشمه لادر، بام سبز و باغهای وسيع میوه گواه اين امر است. در اينجا براي آشنايي بيشتر با اين آثار، به معرفي هرچند مختصر آنها مي­پردازيم.

خانه سرتیپ

خانه سرتیپ سدهی با بیش از یک قرن قدمت، بازگوکننده فرهنگ نیاکان ما و بیانگر جایگاه و حرمت خانواده در میان ایرانیان می­باشد. معماری آن منطبق بر باورها و اعتقادات ماست، بطوریکه اهل خانه در آن احساس آرامش کنند و به دور از اشراف همسایگان و تسلط چشم نامحرم زندگی کنند. این خانه به شکلی طراحی شده که علاوه بر صاحبخانه، میهمانان نیز در آن احساس آرامش کنند. تأمین روشنايی، گرمای زمستان و خنکی تابستان بیشتر از طریق عوامل طبیعی همچون نور خورشید و جریان هوا بوده است. دیوانخانه محمدحسین خان امینی، معروف به خانه سرتیپ سدهی از بناهای دوران قاجار است و دارای تالار، حوضخانه، نارنجستان، اتاق­های سه دری و پنج دری، چایخانه و برج مراقبت می­باشد.

این بنای زیبا که از خشت خام و آجر ساخته شده، دارای تزئینات بسیار چشم نواز است. تزئیناتی همچون گچبری، منبت­کاری، آيینه­کاری، پارچه­هاي سقفی و پنجره­هایی با شیشه­های رنگی. این بنای باشکوه که سقف ایوان آن بر روی ستون­های سنگی قرار گرفته است، دارای حجاری­های ظریف و زیباست و شکل بیرونی آن شباهت انکارناپذیری با عمارت باغ ارم شیراز دارد.

خانه مجیر

خانه حاج ابوالحسن مجیر(تاجر معروف تنباکو) نیز با بافتی بیش از 120 سال از خانه­ها و بناهای تاریخی این شهر کهن است. این خانه که به همت شهرداری در دست بازسازی است در آینده نزدیک، زیبایی و استحکام خود را بازخواهد یافت.

کوه آتشگاه

در مسیر حرکت از اصفهان به خمینی­شهر و در حد فاصل این دو شهرستان، اثری جاودان از معماری دوران باستان را می­توان بر بالای کوهی نه چندان مرتفع مشاهده کرد که بیانگر قدمت این شهرستان می­باشد.

آتشگاه برفراز کوه، یادگار آيین زرتشت و متعلق به دوران اردشیر بابکان می­باشد. این اثر تاریخی، نشانگر هویت ملی و فرهنگی ماست.

مسجد ملاحیدر

در کنار مسیر آبی که آن را میانجوی می­خوانند، مسجدی با معماری و حجاری­های زیبا متعلق به دوره قاجار قرار دارد. شبستان عظیم این مسجد که بر ستون­های سنگی بنا نهاده شده است نجواها و راز و نیازهای علمای پیشین مسجد، همچون آیات عظام ملاحیدر علی، حاج شیخ محمدحسین نجفی و حاج شیخ احمد فیاض را در سینه خود نهان دارد.

امام­زاده سید نجم­الدین

در جنوب غربی منطقه جوی­آباد قدیم یکی از نوادگان امام سجاد به نام سیدنجم­الدین بن محمد بن شرف­الدین بن محمدحسین قرار دارد. سنگ قبر تاریخی موجود وفات آن بزرگوار را ماه شعبان سال 780 ه­. ق نشان می­دهد. گنبد اولیه این بنا مربوط به دوران صفوی بوده که در طول سال­های متمادی بارها مرمت گردیده است. این گنبد پس از چندی جای خود را به گنبد فعلی داد.

امام زاده سیدمحمد

شهروندان و مسافران این شهر و آنان که به خاندان امامت ارادتی دارند، زیارت مرقد امامزاده سیدمحمد ابن زید (از نوادگان چهارمین امام شیعیان) را فراموش نمی­کنند. مزار پاک این امامزاده در شمال شرقی خمینی­شهر در دامنه کوهی بلند است و با داشتن امکاناتی مناسب، پذیرای مشتاقان اهل بيت از شهرهای دور و نزدیک می­باشد.

ابوالعباس اندانی (عالم و فاضل قرن چهارم)، ابن­مردویه (حکیم و دانشمند قرن پنجم)، ماه­فرخی (ادیب و مورخ قرن ششم)، سینا و عبدالحق(شاعران عهد صفوی)، سروش و شیوا (شاعران عهد قاجار)، پروفسور میردامادی(پدر علم سرم­شناسی ایران)، آیت­ا... علامه سیدعلی نقی فیض­الاسلام (شارح نامی نهج­البلاغه)، آیت­ا... سید محمدباقر درچه­ای (مرجع تقلید و متقدم در علوم اسلامی)، آیت­ا... اشرفی(چهارمین شهید محراب)، آیت­ا... احمدی(امام جمعه فقید و از مبارزین بنام انقلاب) و بیش از 2000 شهید و دهها سردار شهید چون مؤذنی، اعتصامی، عسکری­فر، موسوی، پناهی وعموشاهی همه و همه پرورده این آب و خاکند.

مسجد آعلی اکبر گاردر

در کنار گاردر و چنارهای سر به فلک کشیده، در محله­ای به همین نام، هنر گره­چینی، مقرنس­کاری و کاشیکاری معقلی بر روی در و دیوار مسجدی 140 ساله به نام آ علی اکبر (هنرمند و تاجر بزرگ عهد قاجار) را می­توان دید. این مسجد با چهار ایوان عظیم به سبک مساجد دوره قاجار بنا گردیده است.

مسجد جامع خوزان

مسجد جامع محله خوزان، از بناهای تاریخی و مذهبی این شهرستان است که دارای پیشینه­ای هفتصدساله می­باشد. این مسجد کهن که هنوز هم ارزش­های معماری و زیبايی­های در و دیوارو فضای معنوی خود را حفظ کرده، به سبک مساجد چهار ایوانی ساخته شده است. بر روی این اثر معماری پربها در دوران صفوی، تغییرات زیادی انجام گرفته و قسمت­هايی به آن افزوده شده است. از آن جمله می­توان به مناره و گلدسته و ایوان جنوبی آن اشاره کرد. نقش­های تزيینی با نقوش گل و بوته و اسلیمی­های زیبا در زیر و نیم طاقی­های ایوان اصلی صحن نیز از دیگر مواردی است که به آن اضافه شده است. این مسجد یک بار دیگر دستخوش تغییرات در معماری خود شده است، در این مرحله بیت­الشتاء یا شبستان زمستانی در ضلع غربی آن گسترش یافت و تزيیناتی همچون مقرنس­کاری، گچبری، تزئینات کاشی­کاری و ستون­های تراشیده شده به آن افزوده شد.

مسجد جامع فروشان

در میانه بازار، مسجدی با گنبدی زیبا و استوار، نهاده بر چهار ستون سنگی بلند همراه با ورق­های جانبی و محرابی با مقرنس­های چشم­نواز وجود دارد.

کتیبه­های نوشته شده بر ستون­های سنگی، حکایت بیش از 200 سال عمر مسجد را روایت می­کند و در و ایوان آن گواه خاطرات شیرین مبارزه نمازگزاران به امامت آیت­ا... سیدعلی امامی با فرقه­گرایی و بهائیت است. آرامگاه این مرد مبارز و فرهیخته در این مسجد می­باشد.